Op donderdag 25 februari valt de uitspraak rond het al dan niet schuldig verzuim van de hoofdgeneesheer en directeur van de broeders Alexianen rond de zaak van Jonathan Jacob. Een intussen erg symbolische zaak waar heel wat partijen bij betrokken zijn. Woensdag 3 februari schreven de werknemers van het psychiatrisch centrum nog een open brief waarin ze hun steun betuigden aan de twee gedaagden en ook aangaven ‘diep getroffen en gekwetst te zijn. We zijn verontwaardigd over de manier waarop onze hulpverlening is voorgesteld.’

Het is waar dat de psychiatrie te kampen heeft met een slecht imago en dat terwijl er zoveel fantastische hulpverleners zijn die elke dag weer het verschil kunnen maken voor kwetsbare mensen. In naam van heel wat patiënten zijn we de hulpverleners erg erkentelijk voor de zorgen die ze ons bieden. In de zaak-Jacob botsten ze echter op de grenzen van hun capaciteiten, op de grenzen van een systeem. Misschien moeten niet de behandelaars terecht staan dan wel het systeem?

Jonathan Jacob werd heel agressief toen men hem in de isoleercel wilde opsluiten. Jonathan verzette zich toen hij ‘op bevel van hogerhand’ verdoofd moest worden. Vraag is of deze vorm van ‘behandeling’ waarbij patiënten geïsoleerd en platgespoten worden dan wel de juiste is. Jonathan gaf aan dat hij dit soort behandeling niet wilde, het boezemde hem angst in. Zijn angst tegenover die van de hulpverlener. De isoleerkamer is geen behandeling van de angst van de patiënt, het is de behandeling van de angst van de hulpverlener. Als de patiënt niet akkoord gaat met die behandeling, is híj onbehandelbaar en kan hij vervolgens niet overmeesterd worden, dan wordt hij met andere woorden weggestuurd.

‘Het aantal patiënten dat van eenzame opsluiting beter is geworden, is op één hand te tellen. Er is tot op heden geen enkel wetenschappelijk bewijs dat het isoleren van patiënten een helende werking heeft.’

De isoleercel is een relikwie uit ver vervlogen tijden, onderdeel van een onveranderlijk systeem. Het wordt door zovele lotgenoten als traumatisch ervaren. Velen van hen zijn, net als ik, nog lang in behandeling voor deze behandeling. Zelfs hulpverleners geven aan dat dit een enorme impact op hen heeft. En toch wordt er aan vastgehouden. Het zijn de protocollen, dat is het systeem. ‘We kunnen niet anders, het is voor je eigen goed.’ Vanuit de beste bedoelingen, vanuit trouw aan een systeem werden in het verleden de grootste fouten gemaakt. Het aantal patiënten dat van eenzame opsluiting beter is geworden, is op één hand te tellen. Er is tot op heden geen enkel wetenschappelijk bewijs dat het isoleren van patiënten een helende werking heeft. En er zijn alternatieven.

Jonathan heeft zich verzet tegen een zinloze behandeling, net zoals zovelen van ons zich verzet hebben. Onze patiëntenrechten werden geschonden. We hebben gekrabd, gebeten, geschopt. We hebben klacht ingediend bij ombudsdiensten, bij ethici, bij de beste advocaten van ons land. Het is een gevecht tegen een systeem, zei advocateChristine Mussche, dat kan je niet winnen. Jonathans zaak is onze zaak.

Culpabilisering van het slachtoffer

Hulpverleners zijn gekwetst over de manier waarop ze in de media worden afgeschilderd. Om zich vrij te pleiten, stellen ze op hun beurt Jonathan voor als het monster, ‘nooit eerder gezien in hun carrière’. Zij tegen wij. Victim blaming, de culpabilisering van het slachtoffer. Door Jonathans onhandelbaar gedrag is het zo afgelopen. Pas als hij rustig is, behandelen we hem. Pas als hij geen symptomen vertoont, behandelen we zijn ziekte. Door het nemen van amfetamines is het zo gelopen. Voortaan behandelen we geen longkanker meer voor wie rookte, behandelen we geen kanker meer voor wie niet gezond genoeg at. Voortaan behandelen we geen hartaanvallen meer als het te ernstig is. Voortaan zoeken we niet naar andere oplossingen als de patiënt aangeeft dat dit niet voor hem helpt.

Heel wat psychiatrische hulpverleners geven elke dag weer het beste van zichzelf, vanuit de beste bedoelingen, in een keurslijf van regels, protocollen en systemen. Maar als het systeem faalt, en niemand pakt het aan of stelt het in vraag, is dit dan ook geen ook schuldig verzuim? Als het systeem faalt, moeten dan ook niet de instandhouders ervan terechtstaan? Er is gefaald. Er zijn fouten gemaakt. Uit fouten kunnen we leren. Zodat patiënten in de toekomst beter geholpen kunnen worden. Dat zijn we aan Jonathan verschuldigd én aan ieder van ons.

Brenda Froyen

Woordvoerder patiëntenvereniging vzw UilenSpiegel

Auteur van het boek ‘Kortsluiting in mijn hoofd. Over het beest dat psychose heet.’