Panikeert niet elke mens als hij opgesloten wordt voor onbepaalde tijd?
In Antwerpen is het proces gestart over Jonathan Jacob, de jongeman die vijf jaar geleden, lijdend aan een psychose, stierf in een politiecel. Wellicht worden tijdens dat proces heel wat partijen gehoord. Jonathan zelf kan niet meer getuigen. De stem van de psychiatrische patiënt ontbreekt. Mag ik, als ervaringsdeskundige, dan even het woord?
In 2012 maakte ik na de geboorte van mijn derde zoontje een kraambedpsychose door, waarvoor ik in drie ziekenhuizen werd opgenomen. Toen ik eindelijk de moed had om naar de reportage van Panorama te kijken, was ik geschokt, maar het was ook herkenbaar. De reacties van de instanties die nu terechtstaan, zijn reacties waar ook ik mee te maken kreeg.
Op het proces zal de vraag gesteld worden wie schuld heeft aan de dood van Jonathan. Het ziekenhuis van de Broeders Alexianen weigerde hem tot twee keer toe. Hij zou agressief geweest zijn. De vraag is waar die agressie vandaan komt. Jonathan verzette zich blijkbaar vooral toen men hem naar de isoleercel wilde leiden. Panikeert niet elke mens als hij opgesloten wordt voor onbepaalde tijd? Dit afzonderen van psychotische patiënten is gebruikelijk.
Patiënten worden gezien als een potentieel gevaar en moeten dus overmeesterd worden
In de ziekenhuizen waar ik werd opgenomen, werd ik telkens naar de isoleercel gebracht. Ook in Boechout klopte ik net als Jonathan aan. Bij de opname was ik rustig – ik dacht in mijn psychose dat ik zou verlicht worden als een boeddha – en toch werd ik meteen opgesloten. Toen ik ‘s nachts plots besefte waar ik was, begon ik op de deuren van mijn cel te bonken, te roepen. “Ik wil naar huis!”, ik was er immers vrijwillig. Op dat moment stormden zes verpleegkundigen binnen. Ja, ook ik heb me verzet, ik heb gekrabd, gebeten, geschopt. Maar ik had het geluk dat ik een vrouw was, dat ik niet zo sterk was als Jonathan. Ik werd overmeesterd en vastgebonden met leren riemen.
Toch is de reactie van de verpleegkundigen begrijpelijk. “We weten niet wat we binnen krijgen”, verdedigde een van de hulpverleners zich. Patiënten met een psychose zijn onvoorspelbaar. Precies die onvoorspelbaarheid boezemt angst in. Ook bij de politie zagen we deze reactie. Patiënten worden gezien als een potentieel gevaar en moeten dus overmeesterd worden. Ik werd tijdens mijn gedwongen opname van de spoedafdeling naar de psychiatrie vervoerd met handboeien en een volgwagen van de politie. “Veiligheidsprocedure”, lichtte de agent mijn man toe toen hij protesteerde.
En wat kunnen we zeggen over de gerechtsarts die hier evenwel niet terechtstaat? Waarom moest Jonathan Jacob absoluut verdoofd worden? Een psychose is nog steeds niet volledig biologisch te verklaren en confronteert ons met een kant van het brein waar we geen vat op hebben. Dit onbekende moeten we meteen onderdrukken. Ook ik wilde de inspuitingen niet; ook bij mij oordeelde een gerechtsarts dat ik ze niet mocht weigeren, ondanks het feit dat het het einde van mijn borstvoeding voor mijn zoontje betekende. Met de riemen vastgebonden werd ik platgespoten. Patiëntenrechten van psychiatrische patiënten worden al te vaak geschonden. Jonathans agressie werd geïnterpreteerd als een uiting van zijn waanzin in plaats van een normale instinctieve reactie van een man die in het nauw gedreven werd.
Ja, velen onder ons wanen zich Jezus, maar dat maakt niet elk van ons tot een potentiële Charles Manson
Waar komt die diepgewortelde angst vandaan? Ligt de schuld niet deels ook bij de media, als zij psychiatrische patiënten afschilderen als gevaarlijke gekken? Wie aan een depressie lijdt, zou weleens een vliegtuig kunnen laten crashen. Wie psychotisch is, stapt misschien een crèche binnen en richt een bloedbad aan. Maar zovele psychotici, zoals ik, zijn heel vredelievend. We halen het nieuws niet. Ja, velen onder ons wanen zich Jezus, maar dat maakt niet elk van ons tot een potentiële Charles Manson. Mensen met een psychose hebben heel wat – te veel wellicht – ideeën. Velen van ons zijn vaak wereldverbeteraars.
Rest de vraag of niet elk van ons schuld treft in de zaak Jonathan Jacob. Hoeveel ruimte is er voor mensen die afwijken van de dunne lijn van normaliteit? Is er plaats voor mensen zoals Jonathan, zoals ik, die even verward zijn? Het stijgende aantal collocaties toont onze intolerantie aan. Het torenhoge stigma zorgt ervoor dat heel wat psychiatrische patiënten in een isolement geraken, geen hulp zoeken, geen uitweg zien. De hoge zelfdodingscijfers kunnen daarvoor een indicatie zijn.
Op de vraag wie schuldig is, kunnen we maar beter allemaal onze hand opsteken. U, maar ook ik. Tot voor 2012 was ik een doodnormale vrouw, docent op een hogeschool, getrouwd, mama van drie kindjes. Ik zou nooit psychisch ziek worden. Ik was sterk, dacht ik. Mijn verhaal toont aan dat het iedereen kan overkomen. Als het u overkomt, hoe zou u dan behandeld willen worden?
Het klopt. Jonathan Jacob had een psychose. Maar de angstpsychose van de hulpverleners, de politie, de gerechtsarts, de media en van onszelf is zoveel groter. Misschien is het tijd voor wat gesprekstherapie?
Verschenen in De Morgen op 22 mei 2015
http://www.demorgen.be/opinie/is-er-wel-plaats-voor-mensen-zoals-jonathan-zoals-ik-b37e91d5/